ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ
ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
Τα πρώτα στοιχεία για την ύπαρξη Τεκτονικής Στοάς στην Πάτρα είναι συμπερασματικά αφού εξάγονται από μια εγγραφή η οποία βρίσκεται στο βιβλίο των πρακτικών της Τεκτονικής Στοάς Phoenice Risorta "Ο αναγεννηθείς Φοίνιξ" της Ζακύνθου στην σελ. 131 με ημερομηνία 27.08.1820 όπου που αναφέρει την "επίσκεψιν του αδ Αγγέλου Γαλλιάνη από το Πεδεμόντιον της Ιταλίας κατοίκου Πατρών και μέλους της εκεί εργαζομένης Τεκτονικής Στοάς Amici riuniti neila scuola di Pithagora " δηλαδή "Φίλοι ενωμένοι εν τη σχολή του Πυθαγόρα"- η οποία φαίνεται ότι ήταν τότε υπό την αιγίδα της Μεγάλης Ανατολής της Γαλλίας.
Κατά δε τον Μ. Πολλάτον " 200 χρόνια του Ελλ. Τεκτονισμού 1740-1940" σελ 307 συμπεραίνεται επίσης ότι κατά το έτος τούτο (1820) εργάζονταν στην Πάτρα Στοά ανήκουσα στην Μεγάλη Ανατολή της Γαλλίας όπου κατά πάσα πιθανότητα οι εργασίες της όπως συνηθίζονταν τότε για την περιοχή γίνονταν στην Ιταλικήν.
Ο ίδιος συγγραφεύς στην σελ. 308 αναφέρει περί του διωγμού των μελών της εν Ζακύνθω στοάς " εξ αιτίας των υπέρ του Ελληνικού αγώνος κατά το 1820 προσπαθειών της στοάς ταύτης και της εκ μέρους αυτής εξαπλώσεως και αποστολής ανδρών εις τας απέναντι ακτάς της Πελοποννήσου και της διαθέσεως μεγάλων χρηματικών εισφορών εκ μέρους σημαινόντων τεκτόνων και Εφόρων της Φιλικής Εταιρίας μελών της στοάς".
Επίσης την ιδία άποψη εκφράζει ο Π.Γ. Κρητικός στο βιβλίο του «Φιλική Εταιρία και Τεκτονισμός Παρνασσός Ζ 1965 σ 101-103 επίσης ο Κ Σιμόπουλος «Ταξιδιώται 1821 β σελ 52-53 όπου αναφέρει ότι ο Σπήλιος Κανέλλας γραμματεύς και συνεταίρος του Ζαίμη υπογράφει με τρεις κουκίδες Δρούλιας (πρακτ Συνεδρ Πελοπ Σπουδών γ σελ 572)
Εάν αυτά είναι σωστά τότε φυσιολογικά πρέπει να υπήρχε και τεκτονική επαφή μεταξύ Ζακύνθου και Πατρών , δεν φαίνεται δε απίθανο η στοά των Πατρών να ιδρύθηκε με την προτροπή και την συνδρομή των Ζακυνθινών , δεδομένου ότι από ότι γνωρίζουμε μέχρι σήμερα αυτοί προηγούνταν εις την σχετική κίνηση.
Η στοά της Ζακύνθου ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του Διονυσίου κόμητος ντε Ρώμα την 18 Μαρτίου 1815.
Και αυτή υπάγονταν στην Μεγάλη Ανατολή της Γαλλίας τα πρακτικά της όμως όπωςω προαναφέρθηκε γράφονταν εις την Ιταλικήν όπως επίσης Ιταλικός ήταν και ο τίτλος της.
Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι μόλις μετά το 1860 αντικαταστάθηκε η Ιταλική από την Ελληνική ως η χρησιμοποιούμενη γλώσσα κατά τις εργασίες στις τεκτονικές στοές της Επτανήσου όπως φαίνεται από κάποια δημοσιευμένα μεταφρασμένα από τα Γαλλικά τυπικά στο βιβλίο του ανώνυμου αντιτέκτονα αρχιμανδρίτη εκδόσεως της ιδίας εποχής
Παρ' όλα αυτά υπάρχουν πολλά διάσπαρτα στοιχεία πού πείθουν για την λειτουργία της παραπάνω αναφερθείσης στοάς.
Ένα από αυτά είναι και το πλήθος των εγκρίτων Πατρινών που ζούσαν την εποχή εκείνη στην πόλη και που αναφέρονται σαν τέκτονες.
Για παράδειγμα ο Εθνάρχης Παλαιών Πατρών Γερμανός αναφέρεται στην διεθνή βιβλιογραφία σαν Τέκτων (πρβλ. Lenhof-Posner Freimaurer Lexikon 594 Geneve 1932.)
Εμυήθηκε στον τεκτονισμό από τον Αντ. Πελοπίδα κάτοικο και αυτόν της πόλης μας
( πρβλ. Φιλική Εταιρία Λεξικό των Πατρών Κ. Τριαντάφυλλου).
Ως τέκτονες επίσης αναφέρονται σε διάφορα κείμενα μη επιβεβαιωμένα και οι Ασημάκης Φωτήλας Ζαίμης Μπενιζέλος Ρούφος ο φαρμακοποιός Νικ. Γερακάρης μετέπειτα 1826 σεβάσμιος της στοάς του Ναυπλίου "Δάμων και Φιντίας" ο πρόξενος της Ρωσίας στην Πάτρα Ιωαν. Βλασόπουλος ο Αριστείδης Παπάς ο οποίος αλληλογραφούσε με τον κόμητα Δίον. Ρώμα, ο Νικ. Λόντος κ.α.
